Iedereen loopt er wel eens tegenaan: de spreekwoordelijke druppel die de emmer doet overlopen. Die emmer en zijn inhoud, dat is stress. Helaas hebben we vaak pas door dat die emmer er staat, als de randen overstromen. Tegen dit probleem zou mindfulness de sleutel zijn. Maar eigenlijk is het geen sleutel, die de emmer op tijd afsluit voor overstroming. Mindfulness opent juist de deur, waardoor jij niet meer door een nauw kijkgat moet toezien hoe de emmer volloopt. Het geeft je bewustzijn controle over wat er allemaal binnendruppelt. Hoe? Lees vooral verder.
Wat is stress eigenlijk?
Een veelvoorkomende misvatting over stress is dat het een emotie is. Je kunt je 'gestrest' voelen, inderdaad, maar dat maakt het nog geen gevoel. Sterker nog, van een groot deel van onze stress nemen we vaak niet eens waar. Dat lijkt een reden van de almaar toenemende burn-outklachten binnen de maatschappij. Stress sluipt rond in ons lichaam. Soms onhandig aanwezig, stampvoetend en struikelend over onze gevoelige snaren. Maar soms ook onzichtbaar, onhoorbaar, op weg naar de vollopende emmer.
Om precies – en een beetje flauw – te zijn, is stress iedere situatie of actie die het lichaam uit zijn ruststand houdt. Werken, sporten, het verteren van eten… voor je lijf telt het allemaal als stress. Alleen is het natuurlijk niet de stress waar we ons vaak druk om maken. De stress die we in ons lijf voelen woelen. Het laat ons echter wel zien hoe stressmanagement werkt: balans. Werken kost energie, maar zolang we doen wat we leuk vinden, voelen we ons er ook goed door. Sporten kost kracht en (zweet)druppels die de emmer in lopen, totdat de vrijgekomen gelukshormonen (dopamine, serotonine en endorfine) die emmer weer een beetje leeggooien. En eten geeft ons energie en bouwstenen om leuke dingen te doen en sterker te worden. Kortom: voor de meeste stressreacties, krijgen we anti-stressreacties terug.
Maar, wat als deze balans zoek is? We doen werk dat we niet leuk vinden. Sporten veel, maar herstellen nauwelijks. Mede door weinig of ongezond eten waar we geen energie en bouwstenen voor terugkrijgen. Tot slot omringen we ons niet met de juiste mensen om over die thema's te praten. Wat overblijft, is een onzichtbare emmer in een donker hoekje van ons mens-zijn, die zich druppel voor druppel vult tot aan de rand. Soms vergeten we dat 'ie er staat, soms laten we het onszelf vergeten. Totdat de rekening zich presenteert: een overstroomde emmer. Of het nu weken of jaren duurt; het gevreesde gevolg is onvermijdelijk. Behalve als we ons ertegen wapenen, met bijvoorbeeld mindfulness.
Wat is mindfulness?
We noemden stress al de spreekwoordelijke emmer die langzaamaan volloopt. In dat geval is mindfulness niet het leeggooien van de emmer; dat zou een wondermiddel zijn. Nee, mindfulness gaat om het erkennen van de emmer. Weten dat hij er staat, waardoor hij volloopt en hoe veel erin past, en daardoor dingen kunnen doen die wat druppels wegnemen. Het gaat niet om preventie, of een oplossing, maar om bewustzijn. Want alleen wie zijn of haar zwaktes kent, kan die overwinnen.
Het woord mindfulness wordt door experts in context gebruikt van ‘een psychologische eigenschap, een handeling om mindfulness op te bouwen, een modus of staat van bewustzijn, of een psychologisch proces'. De populairste definitie ervan wordt toegedicht aan bioloog, auteur en oprichter van de Stress Reduction Clinic Jon Kabat-Zinn: "Het bewustzijn dat opkomt door op een bepaalde manier op te letten: bewust, in het moment, zonder oordeel." Dit wordt in coaching vaak vertaald naar ‘je gevoelens en gedachten er laten zijn, zonder er iets mee te doen'. Op welke manieren kan dat dan?
Mediteren
Een populaire manier van mindfulness is mediteren. Hierbij breng je het lichaam in rust en concentreer je je op jouw ademhaling. Gedachten zullen door je hoofd spoken, maar het is belangrijk om hier niks mee te doen. Je voelt nog woede omdat die vriendin je liet zitten; ergernis jegens die ene collega, blijdschap omdat je promotie hebt gemaakt. Het idee is niet om gevolg te geven aan die emoties en gedachten, maar er zonder oordeel bij stil te staan. Waarom? Omdat het in de snelle en altijd bewegende wereld nog wel eens langs ons heengaat. Zo word je je ook bewust van je stressoren. Niet om je nog even te ergeren, maar om de emmer te zien en weten waardoor hij gevuld wordt.
Journaling
Voor sommigen klinkt mediteren nogal zweverig, en dat is oké. Voor hen werkt misschien een praktischer methode als journaling. Ofwel: het schrijven in een dagboek. Dat kan met structuur: wat heb ik vandaag gedaan?; wat ging goed?; wat kon beter. Maar wat ook aan populariteit wint is een zogeheten freewrite. Daar begin je met een persoonlijk voornaamwoord (ik, hij, zij) en een werkwoord (vinden, doen, voelen) en begin je gewoon te schrijven. Geen filter, geen wegstrepen, geen mooie zinnen. Je schrijft enigszins letterlijk je hoofd leeg. Alles wat in je opkomt, belandt op het papier. Pas na het schrijven lees je terug en analyseer je. Of je doet er lekker niks mee.
Alternatieve manieren van mindfulness
Omdat het zo'n breed begrip is, zijn er talloze invullingen van mindfulness. De één bereikt zijn of haar bewuste staat tijdens het sporten, of wandelen. Maar tegenwoordig kun je zelfs mindful eten. Dat heeft niet per se met je gedachten te maken. Het vraagt je te eten zonder afleiding. Bewustzijn van elke hap en wat je lichaam binnenkomt. Dit kan helpen ongezonde patronen te doorbreken (‘Lekker de kapsalon, maar wat voor rotzooi eet ik nu eigenlijk?' of portiegrootte te beperken (‘Ik eet nu al 20 minuten, en zit ook eigenlijk wel vol').
In een uitgebreide review die naar tientallen empirische onderzoeken naar mindfulness keek, luidt de (hevig ingekorte) conclusie: mindfulness werkt voor psychologische gezondheid. Het mooie, en misschien ook wel lastige eraan is, het werkt voor iedereen anders. Daarbij zijn er tal van manieren om het in te vullen. De belangrijkste boodschap die mindfulness ons meegeeft is: sta af en toe even stil. Want de wereld, en het leven, doet dat niet.
Wil jij als leefstijlcoach dat cliënten bewust zijn over zichzelf en hun lijf? Dat kan al met iets simpels als een gerichte bloedtest. Zo breng je tastbaar in kaart wat de gevolgen zijn van een bepaalde manier van leven, negatief of positief. Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem dan eens contact op.
