Iedereen hoort het wel eens: ‘ga gewoon sporten', of ‘eet gewoon gezonder'. Het begrip leefstijl, en veranderingen daarin, klinken vaak zo simpel. Toch blijkt het keer op keer zo lastig om de gezonde keuzes te blijven maken. We vroegen Florentine de Boer, leefstijlarts bij gezondheidskliniek AAYA, naar de oorzaak. Waarom is verleiding ons te machtig, wat kunnen we wél doen en wat maakt het verschil voor de lange termijn?
Florentine heeft zelf haar leefstijl op de rit. "Ik hou van sporten en gezond eten, al sinds mijn studie geneeskunde heb ik veel passie voor leefstijl." Toch zal ze nooit een ander vertellen ‘gewoon' gezond te eten en meer te bewegen. Want ondanks dat gezonde keuzes voor sommigen een tweede natuur zijn, lijkt het voor de ander onmogelijk. "In onze maatschappij is het ontzettend lastig om alle lekkere dingen te weerstaan, om echt gezond te leven."
Waarom is gezonde keuzes maken moeilijk?
Die verloren strijd tegen onszelf is niet vreemd, benadrukt ze. We hebben met onze geringe levenservaring nog een grote achterstand op miljoenen jaren evolutie. "Ons brein is nog steeds geprogrammeerd voor een oertijd. We zoeken naar voedsel dat ons snel energie geeft. Dat instinct is zo sterk, dat we er niet van winnen. Zoals bij diëten, je hebt die focus en stopt met koolhydraten eten. Als er dan iets gebeurt waardoor je die focus verliest, ben je geprogrammeerd om een voorraad in te slaan van die koolhydraten die je zo lang moest missen."
Het is de moderne mens met een oeroud instinct. Maar waar onze voorouders dagen zochten naar bloeiende appelbomen, staat nu op iedere hoek van de straat een voedingsbron. Het probleem is alleen dat ze zelden gevuld zijn met fruit. "Grote bedrijven spelen heel goed in op deze behoefte. Door al die prikkels wordt het almaar moeilijker", weet Florentine. En gewoonweg ongezonde, verrukkelijke producten is nog één ding. Tegenwoordig loert er zelfs een verraderlijker gevaar.
"Het is misschien nog wel enger, dat er heel veel producten zijn waarvan producenten doen alsof het heel gezond is", begint de expert. Deze producten spelen perfect in op de huidige gezondheidstrends. "Dan staat er heel groot: ‘Rijk aan proteïne', maar ondertussen is het ultra-bewerkt en zit het ook vol suikers. Wij trappen massaal in die marketingtrucs. En dat is frustrerend, want mensen denken dat ze goed bezig zijn. Ze hebben echter geen idee wat voor troep ze in hun lijf gooien."
Cultuur en de quick fix
Zomaar een omschakeling maken is volgens Florentine lastig, omdat (ongezond) eten nu eenmaal onderdeel is van onze cultuur. "Je bent minder gezellig als je geen taart eet op een verjaardag, of een drankje meedrinkt op het terras. Maar dat is natuurlijk onzin." Daarnaast leven we van feestdag tot feestdag, pepernoten en paaseieren inclus, én wordt gezond eten zien als diëten. "Dat suggereert dat je nog niet bent waar je wil zijn, terwijl je ook gezonde keuzes kunt maken omdat je goed voor jezelf wil zorgen", zegt de leefstijlarts.
Evengoed vindt ze dat de gezondheidsmalaise te maken heeft met mentaliteit. "We zijn allemaal op zoek naar een quick fix. Dat is wat ook wat verkoopt." Daardoor staat de fitnesswereld bol van de sensationele claims: ‘Stop met…', ‘Doe x voor vetverlies', ‘Dit voedsel maakt je dik'. De waarheid van gezondheid zit echter vol nuance. Het is zelfs saai te noemen. "Blijf bij de basis, zorg dat je van alle groepen – koolhydraten, eiwitten en vetten – genoeg binnenkrijgt, kies voor een zo onbewerkt mogelijke versie en varieer. Dan kan het niet misgaan. Dan kun je ook nog gewoon genieten van pasta, frietjes of een biertje, alleen moeten we dat niet te regelmatig doen."
Het verschil maken met leefstijl
Nogmaals een oplossing die op papier makkelijk klinkt, maar in de praktijk moeilijk is. Daarom begeleid Florentine mensen om hun leefstijl te veranderen. "Ik geloof echt dat leefstijl op lange termijn een groot verschil kan maken. Ook onze gezondheidszorg is nog gericht op symptoombestrijding. Leefstijl is nog een ondergeschoven kindje. Vaak worden welvaartsaandoeningen als hart- en vaatziekten met medicijnen opgelost. En dat is ook nodig, maar daarmee pakken we niet de kern van het probleem aan", pleit ze.
Wat maakt dan het verschil in die begeleiding? "Een gezonde leefstijl is heel algemeen, maar toch werkt niet voor iedereen hetzelfde", legt Florentine uit. "Het is belangrijk om te vinden wat voor jou werkt. Welke valkuilen heb je, wat zijn kwetsbare momenten waar je vaak naar ongezond eten grijpt? Als je dat weet, kun je het voor zijn. Dan bedenken we alternatieven of handvatten. Als je bijvoorbeeld altijd een saucijzenbroodje eet op het treinstation, probeer dan van tevoren iets te eten, of neem iets mee wanneer je weet dat je naar het station moet die dag."
Zo krijgt dit artikel geen spannende kop, of sensationele conclusie. Precies zoals het eigenlijk hoort, zegt Florentine. "De aanpassingen die wij op leefstijl maken zijn niet baanbrekend. Het gaat om bewustwording, waarin hulp inschakelen de eerste, grote stap is. Vanaf daar doorbreek je kleine gewoontes met slimmigheidjes. Daar kun je dan op de lange termijn heel veel profijt van hebben, én het ook volhouden", besluit ze.
